“Nằm lòng” những nguyên tắc để phòng ngừa loét tì đè cho bệnh nhân không vận động

Hiện tượng loét tì đè thường xảy ra với những bệnh nhân bị liệt, nằm lâu, những người bị hạn chế vận động… Quá trình chăm sóc diễn ra không đúng cách sẽ gây ra rất biến chứng nguy hiểm như: nhiễm trùng da/ xương khớp thậm hay là ung thư các biểu mô tế bào vảy… Bởi vậy, để phòng ngừa loét tì đè từ sớm khi chăm sóc đúng cách là yếu tố rất quan trọng đối với sức khoẻ và quá trình điều trị cho người bệnh.

Tại sao phải phòng ngừa loét tì đè

Loét tì đè thường hay gặp phải với những bệnh nhân nằm lâu một chỗ do bị tai nạn, tai biến hay sau các cuộc phẫu thuật lớn. Đặc biệt là với những bệnh nhân đã phẫu thuật gãy xương đùi- cột sống hay những người khó / ít vận động như người lớn tuổi.

Nguyên nhân chính là do sự đè ép từ sức nặng của cơ thể tác động lên những vùng da và các tổ chức dưới da dẫn tới các mạch máu bị co thắt lại, sự lưu thông máu bị hạn chế và gây ra hiện tượng thiếu máu tổ chức. Hiện trạng này kéo dài sẽ dẫn đến các tổ chức hoại tử và bị nhiễm khuẩn. 

Loét tì đè xếp vào là một trong những nguyên nhân chính hàng đầu làm kéo dài thời gian nằm viện điều trị, tăng chi phí cũng như thời gian chăm sóc với những bệnh nhân bị liệt, nằm lâu, ít/ khó vận động. Nếu không phòng ngừa loét tì đè từ sớm sẽ hình thành các vết loét và đi đến nhiễm trùng và hoại tử làm tăng nguy cơ tử vong. Bởi vậy, bệnh nhân cần được phòng ngừa loét tì đè nhằm tránh gây ra tình trạng khó phục hồi khi loét chuyển nặng.

Phòng ngừa loét tì đè theo từng giai đoạn

Người nhà/ người chăm sóc bệnh nhân cần phải nắm rõ để phân loại và phòng ngừa loét tì đè, quá trình đánh giá tình trạng đúng vết loét để có những phương pháp xử lý đúng cách, kịp thời, sẽ nâng cao tỷ lệ phục hồi, chữa lành cho bệnh nhân. Quá trình tiến triển của vết loét được chia thành 4 giai đoạn như sau:

• Giai đoạn thứ nhất: vùng da bị tổn thương vẫn còn nguyên vẹn, hơi đỏ vùng da tì đè, độ đàn hồi kém, da liền và màu da chuyển dần sang màu đỏ tía hoặc xanh. Ở giai đoạn này nếu được phòng ngừa loét tì đè sớm thì đa số đều có thể hồi phục.
• Giai đoạn thứ 2: da bị mất đi một phần lớp biểu bì, dấu hiệu là vết loét bị hở da, nông với đáy vết loét không đóng vảy, có màu hồng đỏ. Cùng với đó, giai đoạn này cũng có thể biểu hiện dưới dạng “bóng nước”, có thể còn nguyên vẹn hay đã bị hở vỡ ra, bên trong chứa đầy dịch huyết thanh.

Chú ý, những vết loét giai đoạn thứ 2 sẽ không nhìn thấy được các mô mỡ hay các mô sâu hơn. Những vết phồng rộp da thường mang lại cảm giác đau cho bệnh nhân.

• Giai đoạn thứ 3: các vết hoại tử đã xuất hiện ở toàn bộ bề dày trên da, có thể nhìn thấy lớp mô mỡ dưới da, nhưng sẽ không lộ gân- xương hay cơ. Có thể cũng đã có lớp vảy, nhưng sẽ không lấp đầy các mô bị mất. Vết loét hình thành  như một hố sâu đồng thời có xuất hiện của các mô hoại tử.
• Giai đoạn 4: tất cả những vết loét ở giai đoạn này đã làm mất toàn bộ bề dày của da đồng thời sự phá hủy đã lan rộng hơn, các lớp mô hoại tử, tổn thương phần cơ-xương hay những cấu trúc nâng đỡ (bao khớp, gân). Có thể đã xuất hiện lớp vảy hoại tử màu vàng đục tại phần đáy vết thương, đã thành đường hầm / lỗ rò. Thời gian phải mất hàng tháng thậm chí là hàng năm thì vết loét ở giai đoạn này mới có thể lành được.

Chăm sóc- Phòng ngừa loét tì đè

• Thay đổi tư thế thường xuyên

Phòng ngừa loét tì đè bằng cách thay đổi vị trí nằm/ ngồi thường xuyên, tối thiểu nhất là 2 giờ/ lần đối với những bệnh nhân không thể di chuyển. Nếu có thời gian, điều kiện chăm sóc nên thay đổi nhiều tư thế sẽ tốt hơn rất nhiều.

Nằm sấp cũng là một phương pháp phòng ngừa loét tì đè khá hiệu quả giúp làm giảm sức ép lên vùng khung xương của phần lưng. Chú ý khi nằm sấp cần phải đảm bảo rằng bệnh nhân thoải mái và không bị tức ngực hay khó thở.

Ngồi cũng là phương pháp phòng ngừa loét tì đè được sử dụng nhằm giảm áp lực của trọng lượng cơ thể lên những vùng da dễ bị tì đè (nếu người bệnh có thể ngồi được).

• Sử dụng quần áo thấm hút mồ hôi tốt

Người nhà nên cho bệnh nhân mặc quần áo rộng rãi, dễ thấm hút mồ hôi, chất vải mềm như cottong. Chăn/ đệm/ ga gường của người bệnh cũng nên sử dụng chất liệu mềm mại, hạn chế gây lên da ma sát mạnh.

• Đệm giảm áp lực

Phòng ngừa loét tì đè bệnh nhân nên được nằm tại nơi khô ráo, thông thoáng, tránh bị ẩm mốc đẻ hạn chế tạo các vết loét, người bệnh nên sử dụng dụng cụ hỗ trợ như: nệm chống loét để lót nhằm giảm áp lực lên những vùng bị tì đè cao đồng thời thường xuyên cho bệnh nhân nằm.

Với tư thế nằm ngửa cần có gối/ mềm kê tại các vùng thắt lưng,gót chân, khoeo cho bệnh nhân.Với tư thế nằm nghiêng thì cần có gối kê tại vùng: thắt lưng, gót chân, gối. Tất cả những gối kê có tác dụng giữ vững tư thế của cột sống, của các chi và chống lại loét do áp lực đè ép.

• Giữ vệ sinh và khô ráo tại vùng da hay bị loét

hàng ngày nên quan sát kỹ làn da của bệnh nhân để nhận biết các dấu hiệu cũng như phòng ngừa loét tì đè

Để phòng ngừa loét tì đè người bệnh cần được duy trì tại vùng da dễ bị tì đè luôn phải sạch sẽ, khô ráo, không bị ướt do mồ hôi. bằng cách là thường xuyên tắm / lau người cho bệnh nhân với muối pha loãng và nước ấm hay có thể sử dụng một số dung dịch sát khuẩn ion dịu nhẹ.

Trường hợp với những bệnh nhân không tiểu / đại tiện được tự chủ, thì cần phải xử lý kịp thời chất thải của bệnh nhân. Hạn chế tối đa không để cho những chất thải này rây rớt, dính vào người gây nên viêm nhiễm vùng da đã vốn dễ bị loét tì đè.

• Hạn chế cho da không bị chà xát hay bị co kéo

Da tiếp xúc thường xuyên trực tiếp với chăn- ga- gối- đệm hay lớp quần áo, nên rất dễ bị chà sát gây nên những tổn thương nếu sử dụng chất liệu không phù hợp.

Phòng ngừa loét tì đè thì việc thay đổi tư thế cũng như vị trí như: chuyển từ ghế -> giường hay ngược lại sẽ khiến cho da của bệnh nhận bị co kéo về một phía khi mà bệnh nhân bị trượt. Chính bởi vậy, người nhà cần chăm sóc nhẹ nhàng khi hỗ trợ người bệnh di chuyển.

•  Massage vùng da bị tì đè

Phòng ngừa loét tì đè bằng việc xoa bóp thường xuyên có tác dụng tốt khi kích thích tuần hoàn- tăng cường lưu thông máu. Phương pháp này có thể áp dụng ngay cả với trường hợp có hoại tử, trợt biểu bì. Tiến hành xoa bóp cho bệnh nhân như sau:

– Vệ sinh/ rửa sạch vùng cần xoa bóp với xà phòng / dung dịch kháng khuẩn -> lau khô và tiến hành xoa từ vùng có bắp cơ dày tới những vùng dễ bị loét ép.

– Thự hiện xoa bóp khoảng 15 phút, mỗi ngày từ 1 – 2 lần.

•  Đảm bảo bổ sung dinh dưỡng đầy đủ

Sự thiếu hụt chất dinh dưỡng sẽ làm quá trình lành vết thương diễn ra chậm . Cần bổ sung cho bệnh nhân đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng để sức khỏe phục hồi và dự phòng ngừa loét tì đè.

Chú ý đặc biệt không thể thiếu những thức ăn giàu protein có chứa trong các thực phẩm như: trứng, sữa, phô mai, đậu, sữa chua, hải sản, lườn gà…

Cùng với đó, bệnh nhân nên từ bỏ những thói quen không tốt như: hút thuốc lá, uống rượu bia, chất kích thích, bệnh nhân nên ngủ đủ giấc, đúng giờ để có tinh thần khỏe mạnh.