Loét tỳ đè ở người nằm liệt- Nguyên nhân, cách phòng ngừa hiệu quả

Loét tỳ đè ở người nằm liệt là tình trạng phổ biến thường gặp ở người lớn tuổi.  Nếu vết loét không được điều trị kịp thời, đúng cách thì sẽ rất dễ lan rộng và chuyển biến nặng. Vấn đề này mang lại nhiều hậu quả không tốt với sức khỏe bệnh nhân, rất khó khăn cho người nhà/ người chăm sóc. Hiểu và chăm sóc vết loét tỳ đè ở người lớn tuổi nằm liệt đúng cách sẽ góp phần trong thời gian ngắn giúp loét mau lành.

Trên 90 % loét tỳ đè ở người nằm liệt

Với những bệnh nhân khi bị hạn chế vận động như:người lớn tuổi hạn chế vận động, sau tai biến, nằm lâu, những người liệt vận động … lực đè ép lên da sẽ kéo dài nhiều ngày nên làm cho một số vùng trên da bị tổn thương. Vết loét tỳ đè ở người nằm liệt thường phát triển từ từ và khi không được chăm sóc – vệ sinh đúng cách sẽ lan rất nhanh. Một số yếu tố như: tuổi cao, mắc các bệnh lý nền như tiểu đường, tim mạch… là những nguyên nhân thúc đẩy cho vết loét phát triển nhanh, khó lành hơn.

Với loét tỳ đè ở người nằm liệt, tỉ lệ bệnh nhân bị loét có thể lên tới 90%. Nếu phát hiện không kịp thời và chăm sóc sai đúng cách, vết loét sẽ bị nhiễm trùng, dẫn tới hoại tử nghiêm trọng.

Nguyên nhân loét tỳ đè ở người nằm liệt

• Áp lực lên da (lực tỳ đè): Người già khi đã nằm liệt sẽ rất hạn chế về mặt vận động, có trường hợp bị mất đi hoàn toàn những khả năng vận động cơ bản. Khi cố định tại một chỗ trong khoảng thời gian dài, lớp mô- da giao giữa hai đầu xương và bề mặt nằm/ ngồi phải hứng chịu áp lực cao hơn gây ra loét tỳ đè cho người bệnh.
• Ẩm ướt da: Da bị ẩm ướt kéo dài trong thời gian sẽ có thể gây nên những tổn thương cho lớp biểu bì của da, hình thành vết loét. Loét tỳ đè ở người nằm liệt bởi sự ẩm ướt này từ: mồ hôi, đại / tiểu tiện không thể tự chủ, chảy nước vết thương… Đặc biệt chính sự ẩm ướt này cũng sẽ tạo điều kiện thích hợp cho các vi sinh vật bao gồm như: nấm, vi khuẩn phát triển, khiến cho vết loét thêm nặng.
• Cọ xát gây loét tỳ đè ở người liệt: sự cọ xát chính là sự tác động trượt lên nhau của hai bề mặt: một là da- bề mặt cứng ở bên ngoài. Chính lực cọ xát này sẽ khiến da thêm bào mòn, trên bề mặt da gây nên những vết thương nông.
• Nhiễm trùng: Nhiễm trùng được xếp vào là một yếu tố có nguy cơ lớn nhất với vết loét tỳ đè ở người nằm liệt. Mầm bệnh bao gồm như: nấm, vi khuẩn, bào tử tấn công khiến cho vết loét bị sưng, đau rát, chảy mủ và lan rộng ra nhanh chóng. Nếu như vết loét bị nhiễm trùng mà không được điều trị đúng, kịp thời sẽ trở nên nghiêm trọng hơn hay thậm trí có thể sẽ bội nhiễm lan sang các cơ quan khác, gây nguy hiểm tới toàn thân. Nhiễm trùng cũng là một yếu tố làm cho vết loét có mùi hôi/ thối khó chịu, ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh nhân và người thân/ chăm sóc.
• Bị hư hỏng hệ thống tuần hoàn ngoại vi : vi mạch máu chính là công cụ để đưa máu và dinh dưỡng để nuôi các mô. Với bệnh nhân nhiều tuổi, mắc các bệnh lý nền như: tiểu đường, thì các vi mạch máu sẽ bị hư hỏng theo, bị tắc hẹp. Bởi vậy, quá trình cung cấp dưỡng chất kém đi rất nhiều nên mô, da bị thiếu máu. Chính điều này sẽ càng thúc đẩy cho vết loét khó lành và rất dễ dẫn đến vết thương bị hoại tử.
• Chế độ dinh dưỡng kém: quá trình bổ sung dinh dưỡng không được đầy đủ làm cho cơ thể suy kiệt, gầy mòn sức đề kháng kém, hao mòn dần đi, khả năng loét cao hơn vì các mô yếu đi.

Dấu hiệu, vị trí loét tỳ đè ở người nằm liệt 

Một số vị trí thường xuyên bị chèn ép, tỳ đè, cọ xát như: vùng đầu của xương tiếp xúc với những bề mặt cứng thường nằm/ ngồi như: gót chân, hông, khuỷu tay, và dọc phần xương sống. Đặc biệt nhất là vùng xương cùng cụt- đây chính là vị trí hay bị loét tỳ đè ở người nằm liệt nhất và vết loét phát triển nhanh nhất.

Loét tỳ đè ở người nằm liệt thường tổn thương từ các mô bên trong, khởi phát từ các tổ chức mô hay những mạch máu gần xương nhất rồi dần dần phá hủy ra phía bên ngoài da. Chính vì thế, người bệnh loét tỳ đè ở giai đoạn đầu có thể sẽ chưa có xuất hiện những tổn thương hở ở trên da nhưng bên trong vết loét đã xuất hiện âm thầm. Khi loét tỳ đè trở nên đã nghiêm trọng, có thể sẽ xuất hiện một số triệu chứng:

• Vết tổn thương hở / mụn rộp (loét tì đè ở giai đoạn 2)
• Những tổn thương đã lan tới sâu hơn các lớp da (loét tì đè ở giai đoạn 3)
• Các tổn thương ăn rất sâu, đã lan tới các lớp xương – cơ-gân (loét tì đè giai đoạn 4)

Một số biện pháp ngừa loét tỳ đè ở người nằm liệt

Giảm thiểu áp lực cho vùng da bị tỳ đè

Để cho da giảm áp lực, lời khuyên là không nên để cho bệnh nhân nằm tên giường có mặt cứng mà cần sử dụng các loại đệm mềm hỗ trợ như: ,đệm nước, đệm khí. Nên sử dụng thêm vải mềm, trải lót trên phần đệm để giảm thiểu lực ma sát.

Ngoài ra, ngăn ngừa loét tỳ đè ở người nằm liệt cần lật/ xoay trở người, thường xuyên thay đổi tư thế nằm của bệnh nhân, tối thiểu là 1-2 giờ/ lần. Nếu như người nhân ngồi liệt trên xe lăn, thì cần tăng cường tần suất đổi tư thế là 15 phút/lần.

Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ

Vấn đề giữ gìn vệ sinh sạch sẽ không chỉ giới hạn/ cố định ở vết loét mà sẽ còn bao gồm vệ sinh toàn bộ cơ thể bệnh nhân. Khi vệ sinh tổng thể cần lưu ý lau khô mồ hôi cho bệnh nhân, thay quần áo thường xuyên, lau rửa người. Bên cạnh đó, luôn giữ phòng ở khô ráo, thông thoáng, tránh ẩm mốc đồng thời vệ sinh đệm nằm, ga giường thường xuyên.

Tăng cường lưu thông máu

Người nhà/ người chăm sóc hãy nên thường xuyên massage/ xoa bóp cho bệnh nhân để tăng cường khả năng lưu thông máu. Cần chú ý thực hiện chậm rãi, nhẹ nhàng khi xoa bóp để không làm da thêm tổn thương.

Dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng

Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng gồm: protein, khoáng chất, vitamin cần thiết.để giúp tăng cường sức đề kháng cho bệnh nhân. Nhờ vậy, cơ thể bệnh nhân sẽ có đầy đủ năng lượng để chống lại với những tác nhân gây bệnh xâm nhập từ bên ngoài.