Nguyên nhân gây loét da ở người già, biện pháp khắc phục hiệu quả

Loét da ở người già hay là loét tỳ đè, hiện tượng những vùng bị loét và hoại tử trên thân thể, phần mô bị đè ép giữa các điểm nhô ra của xương giữa các bề mặt cứng do áp lực phối hợp với ma sát, độ ẩm, lực mài. Loét da ở người già nếu bỏ quên không điều trị khi đến giai đoạn cuối sẽ có nguy cơ nghiêm trọng nhiễm trùng , rất khó để chữa khỏi.

Loét da ở người già- Yếu tố thuận lợi

Lý do dẫn tới loét da ở người già gồm ba yếu tố sau:

• Yếu tố cơ học: là yếu tố chủ yếu dẫn đến loét da ở người già

– Sự chèn ép: mô mềm bị đè nén giữa các điểm nhô ra của xương với bề mặt tiếp xúc như: xe lăn, giường, tấm phản …, kéo theo sự thiếu máu cục bộ, tắc nghẽn mạch máu, thiếu oxy máu. Nếu không được giải nén kịp thời, trong khoảng 3 đến 4 giờ vết loét có thể phát triển

– Sự trượt: hiện tượng chuyển động trượt khi các lớp da xếp nếp, khi thân người bệnh đặt nghiêng và trọng lượng nặng kéo cơ thể trượt về phía dưới. Nếu có thêm độ ẩm hiện tượng này phát triển nhanh hơn

– Kéo dãn da và cọ xát: Cọ xát tác động trượt lên xuống giữa hai bề mặt: da người bệnh – bề mặt cứng bên ngoài như giường / ghế/ xe lăn người bệnh. Chính việc này sẽ làm da bị bào mòn hình thành trên bề mặt da những vết thương nông.

• Yếu tố thần kinh: là yếu tố chính gây hiện tượng loét da ở người già trong hai trường hợp:

– Bệnh nhân bị giảm / mất cảm giác: Cơ thể bệnh nhân không cảnh báo trước được những tín hiệu nguy hiểm như: đau/ tư thế khó chịu. Bệnh nhân không tự nhận thấy được sự cần thiết là phải thay đổi tư thế, từ đó dẫn đến việc cản trở lưu thông máu.

– Bệnh nhân bị liệt: Bệnh nhân không thể tự cử động được, không thực hiện được động tác để phòng chống loét, gây hạn chế máu phân bổ cho cơ ở gần vết thương.

• Các yếu tố khác:  tỉ lệ ít hơn, nhưng cũng góp phần khiến cho loét da ở người già phát triển nhanh hơn:

– Người bệnh bị suy dinh dưỡng: việc ăn uống không được đủ chất hay tiêu hoá kém không tốt, thiếu protein làm vết loét da ở người già xảy ra.

– Bệnh nhân không thể tự chủ việc tiểu/ đại tiện, khiến độ ẩm quá mức cho phép.

– Tình trạng tâm lý: bệnh nhân chưa chấp nhận được sự khuyết tật của bản thân nên không muốn tham gia vào việc phòng chống lở loét, ngại vì làm phiền con cháu.

– Da bị ẩm ướt: khi da ẩm ướt kéo dài có thể gây tổn thương những lớp biểu bì trên da, từ đó hình thành các vết loét. Ẩm ướt này bởi mồ hôi ra nhiều, vết thương chảy nước, đại/ tiểu tiện không tự chủ,… nên đã tạo điều kiện cho các vi sinh vật phát triển bao gồm:vi khuẩn, nấm khiến vết loét thêm nặng.

– Lớn tuổi, khả năng đề kháng của da: Khi da bị khô sẽ mất đi sự đàn hồi sẽ rất dễ dàng xuất hiện vết loét. Loét da ở người già có nguy cơ nhiều hơn đặc biệt đối với những người > 70 tuổi.

Loét da ở người già- Vị trí dễ gây loét da

• Tư thế nằm ngửa: Vùng sau đầu, gáy, hai cùi trỏ, hai bên bả vai, hai gót chân, vùng xương cùng.
• Tư thế nằm nghiêng: Vùng xương thái dương, mào chậu, xương sườn, đầu gối, mấu chuyển lớn, mắt cá.
• Tư thế nằm sấp: Trán, gai chậu, xương đòn, đầu gối, má,  ngón chân, tai, nữ là vú,  nam là cơ quan sinh dục ở nam.
• Tư thế ngồi: Ụ ngồi, xương hông, xương bả vai, mắt cá, phía sau đầu gối, 80% các vết loét da ở người già thường bị tại xương cùng cụt hay gót chân.

Cách phòng ngừa loét da ở người già

• Tư thế thay đổi thường xuyên

Thay đổi tư thế nằm/ ngồi thường xuyên là điều quan trọng nhất.  Bệnh nhân cần được xoay chuyển tối thiểu là mỗi 2h/ lần ( nếu có thể từ 30p- 1h/ lần). Cần xoay trở đều cả 2 bên.

Nếu nơi nằm của người bệnh như là gường có thể điều chỉnh được, người nhà hãy nâng gường lên không quá 30 độ, để hạn chế những ảnh hưởng từ lực mài. Thay đổi vị trí của bệnh nhân, cần sử dụng những thiết bị nâng/ khăn trải giường thay vì kéo/ lôi bệnh nhân để loại bỏ lực ma sát không cần thiết. Bệnh nhân nên được đặt trong ghế nên để thay đổi vị trí mỗi giờ và khuyến khích mỗi 15 phút tự thay đổi vị trí.

• Sử dụng đệm khí/ đệm nước 

Bệnh nhân sẽ được bị động thay đổi tư thế khi tác động lực vào đệm. Nếu điều kiện không có để sử dụng, hãy sử dụng gối kê vào phần dưới của cơ thể, thay đổi vị trí gối thường xuyên giúp phòng ngừa rất tốt loét da ở người già

• Cải thiện tuần hoàn máu bằng xoa bóp

Nên thường xuyên xoa bóp tại vùng da có nguy cơ bị loét để làm tăng tuần hoàn máu. Cần xoa bóp nhẹ nhàng những vùng da dễ bị loét không chà mạnh lên từ vùng có bắp cơ dầy -> vùng dễ bị loét từ 15 đến  20 phút/lần. Thực hiện đều đặn 1 đến 2 lần/ngày.

• Giữ vệ sinh sạch sẽ, khô ráo

Khi vệ sinh khô ráo/ sạch sẽ giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Giữ vệ sinh không để bị bẩn (không dính phân/ nước tiểu), không để người sử dụng miếng tã đã bị bẩn trong một thời gian quá lâu để hạn chế ẩm ướt cúng như gây nhiễm trùng, thường xuyên lau khô mồ hôi và làm mát vùng tỳ đè.